Bruder Klaus

Op dag twee van een laatwinters wandeluitstapje in het Teutoburgerwald kwam ik een oude bekende tegen; niet een levend mens, maar een heilige, die een bijzondere plek voor me inneemt. De buitenkapel van Bruder Klaus ligt in het bos/berggebied van Ibbenbüren. Ik ben zelfs al vaak vlak langs het kapelletje gelopen, als ik ging klimmen op de rotsen van de Dörenther Klippen bij Ibbenbüren. Dat ziet er ongeveer zo uit:

Dan ben ik vooral met touwen en ander klimtuig in de weer, gericht op rotsen waar je mag klimmen en niet op bouwsels een meter of 10 van het pad.

Het kapelletje is in eerste instantie ook niet als kapel of kerkje herkenbaar. Het is er geplaatst in de jaren ’60 van de 20e eeuw. Bruder Klaus is een populaire heilige waar ook in deze eeuw nog voor wordt gebouwd. Als je Bruder Klaus kapel googled dan vind je foto’s, filmpjes van de in 2007 door de Zwitserse architect Zumthor gebouwde Bruder klaus kapel in de buurt van Keulen. Ik heb die kapel nog niet met eigen ogen gezien, wel een ander werk van Zumthor, het mooiste zwembad van de wereld, de thermen van Vals, en dat, en de filmpjes op internet doen vermoeden dat de kapel bij Keulen / Wachendorf prachtig is. Had ik het geweten, dan was ik er op mijn Zwarte Madonna pelgrimage langs gelopen.

Ik ben Bruder Klaus echter toch tegengekomen op die tocht, wat zuidelijker dan Keulen, in een kerkje in de Eiffel, vlakbij de Zwarte Madonna van Neuerburg. Daar was hij afgebeeld op een schilderij:

Op de lijst om het schilderij is te lezen dat Bruder Klaus schutspatroon is van de boeren. Daarnaast is hij ook schutspatroon van Zwitserland, hij schijnt op een cruciaal moment in de Zwitserse geschiedenis, bij een geschil tussen de verschillende kantons, als raadgever en mediator te hebben opgetreden. Het lijkt me dat hij dan ook wel op kan treden als schutspatroon van mediators. Hij is in ieder geval heel geliefd bij Zwitserse en Duitse katholieken. Daarnaast is hij in het Duitse taalgebied zelfs zeer bekend bij de protestanten. Hoe ik Bruder Klaus als heb leren kennen is een verhaal dat ik hier graag wil vertellen. Het is een verhaal over hoe een pelgrimstocht, net als het leven zelf, van toeval aan elkaar hangt.

In 1994 maakte ik voor het eerst een voettocht die enkele maanden duurde. Ik had net mijn theateropleiding afgerond en liep van Utrecht naar Assisi in Italië. Ik volgde grotendeels lange afstand-wandelpaden. Voordeel daarvan is dat je veel over mooie en onverharde paden loopt, terwijl je zeker weet dat het doorlopende en geen doodlopende paden zijn. Ook heb je een idee waar het pad globaal naar toe gaat. Zo volgde ik door België en Luxemburg de GR5, een pad dat grotendeels langs de Oostgrens van Frankrijk loopt, van Maastricht naar Nice. Ook toen ik de GR5 verliet om door Duitsland verder te wandelen volgde ik binnen een dag weer een rood-wit bewegwijzerd pad. Tot ik het zat was. ‘Al die kronkels en omwegen om een vennetje, kasteel of charmant bosje aan te doen; dat is mischien leuk voor een weekendwandeling, maar hoeft echt niet als je maanden aan het wandelen bent. Bovendien past het ook niet in de filosofie dat het lopen van een pelgrimstocht een oefening is in het bewandelen van de eigen levensweg.’ Op een kruispunt in het bos in Saarland koos ik om naar links te gaan in plaats van het rechts dat het rood-witte teken suggereerde. Vijf minuten na dat keuzemoment liep ik op een asfaltweg in zuidwaartse richting. Een paar minuten daarna zag ik langs de kant van de weg een bord staan waaruit ik opmaak dat hier de ingang is van een meditatiecentrum dat zen en christendom met elkaar verenigt. Ik wandel het terrein op en vraag of ik een paar dagen kan blijven. Frau Eleonore Massa wordt erbij gehaald. Zij doet samen met haar man de dagelijkse leiding. Ze zegt dat het goed is. Ik beland in een warm bad. Ik help mee in keuken en tuin. Ik geniet van de concerten die gegeven worden door Zwitserse boventoonzanger Christian Bollmann en Indiase zangeres Aruna Sayeeram. Ik krijg 100 mark toegestopt van een oudere dame die een cursus bij de beide muzikanten volgt. Ik heb gesprekken met de beide muzikanten, en ook met Hannah, non en wijze oude vrouw, een soort van grootmoeder van het centrum. Ondertussen krijgen de blaren aan mijn voeten kans te genezen. Als ik aan het eind van mijn verblijf Frau Eleonore bedank voor de weldadige gastvrijheid vraagt ze mij om een wederdienst. Ze vraagt me of ik Bruder Klaus ken en na mijn ontkennende antwoord vertelt ze dat Bruder Klaus een heilige is die in Zwitserland leefde en dat er een kapel staat in Flueli Ranft, een kloof waar hij als heremiet geleefd heeft. Ze vertelt ook dat zij en haar man bij de start van het centrum Neumühle naar Flueli Ranft zijn gegaan om daar te bidden en mediteren. Ze vraagt me Flueli Ranft aan te doen op mijn weg naar Assisi. Ze pakt drie grote munten, ieder 5 Zwitserse franken waard, en vraagt me drie kaarsen op te steken in Flueli Ranft. Eentje voor liefde voor alle mensen, eentje voor de Neumühle, en eentje voor het nieuw te starten project voor jongeren NeuSehLand. Natuurlijk zeg ik ja op deze vraag en daarmee heb ik plots een nieuwe bestemming op mijn tocht, een opdracht te vervullen. Op weg naar Flueli Ranft bezoek ik onder andere Doris en Armin, de ouders van Betsch, vriend van me die aan leukemie gestorven is. Doris kent iemand die woont en werkt vlakbij Flueli Ranft zodat ook mijn slaapplek wordt geregeld.

Flueli Ranft is een prachtige plek, een bedevaartsoord, waardig om einddoel te zijn van een lange wandeling. Bruder Klaus wordt er volop vereerd.

Ik wandel door naar die andere heilige met die mooie naam; Franciscus van Assisi, dat had ik immers van tevoren bedacht. Dat ik broeder Klaus zou gaan bezoeken had ik vantevoren niet kunnen bedenken. Ik kan me dat moment herinneren in het bos, die tweesprong waar ik links ging terwijl rood-wit rechts wees. In mijn beleving heb ik toen zonder het te weten de keus gemaakt om Centrum Neumühle en Bruder Klaus te leren kennen. Ik weet uiteraard niet hoe mijn tocht gelopen zou zijn als ik rechts gegaan was. Dat valt ook nooit te weten te komen. Als je ergens een gebied verkent, dan kun je de ene keer links gaan en een volgende keer rechts en als je dat doet met alle kruispunten dan weet je na een tijdje wat je na iedere bocht kunt verwachten. Maar zo werkt het niet op ons levenspad, waar een pelgrimstocht een soort metafoor voor kan zijn. Je bent op iedere plek in je leven maar één keer. Je kunt op iedere plek keuzes maken, en je weet niet zeker wat er na de volgende bocht op je pad op je te wachten ligt, wat overigens een grappige manier van spreken is. Alsof er een toekomst op je te wachten ligt. Bij die manier van spreken ligt er een veelvoud aan toekomsten op ons te wachten, terwijl er door de keuzes die we maken, maar één toekomst realiteit wordt. En die ene toekomst wordt ook nog eens voor een groot deel bepaald door de keuzes die anderen op hun levenspaden maken. Dat kun je een uiterst complexe samenloop van keuzes en omstandigheden noemen, of gewoon toeval.